رتبه یازدهم ایران در تولید گازهای گلخانه ای

جدیدترین آمارها نشان می دهد میزان تولید گازهای گلخانه‌ای در جهان از ۵۰ میلیون تن از سال ۱۹۷۱ به ۵۰۰ میلیون تن در سال ۲۰۰۸ میلادی افزایش یافته است. این در حالی است كه مقام ایران در تولید گازهای گلخانه‌ای از رتبه سی‌ام به یازدهم رسیده است. کارشناسان معتقدند این مسئله نیازمند توجه جدی مسئولان ایران است. مهدی قمصری معاون آموزش و تحصیلات تکمیلی دانشگاه تهران این موضوع را اعلام کرده و استفاده غیر اصولی از محیط زیست را از دلایل این امر می داند.

غلامعلی بسکی فعال محیط زیست با ابراز نگرانی از این وضعیت می گوید:"چهل سال است داد می زنم که درختان را حفظ کنید و جنگل را از بین نبرید. این ممکلت زمانی 30 میلیون هکتار جنگل داشت .ما زمانی هفت میلیون جمعیت داشتیم و الان هفتاد میلیون باید به همین تناسب درخت تولید کنیم.در حال حاضر جنگل هایمان در حال نابودی است ." فرخ مستوفی کارشناس محیط زیست می گوید سوزاندن گازهای همراه نفت و تعداد بسیار زیاد نیروگاه ها از عوامل افزایش گازهای گلخانه ای در ایران است، اقداماتی هم برای مهار این مسئله در حال انجام است.

آقای مستوفی افزود "دولت پروژه ای در مورد مسئله نفتی به نام "آباک" دارد که گازهای همراه نفت را جمع آوری کند. طرح دیگری دارد که از لوله های نیروگاهها گاز کربنیک را ضبط کنند و مجددا به داخل لوله ها تزریق کنند. کار دیگری که بخشی از آن انجام شده، دولت الکترونیک است که مردم می توانند بدون استفاده از وسایل نقلیه، کارهای خود را در محل کار یا منزل انجام دهند."

برخی از صاحبنظران معتقدند برنامه هایی که برای کاهش گازهای گلخانه ای در ایران اجرا می شود، به دلایل مختلف نتیجه قابل توجهی ندارد. آقای مستوفی می گوید از زمانی که این طرح ها عنوان می شود تا زمان اجرا بیش از دهها سال می گذرد. این بزرگترین مشکل محیط زیست ایران است. هم پروژه و هم ایده وجود دارد اما راه حل ضربتی با توجه به مشکلات مادی در نظر گرفته نشده است.

گازهای گلخانه ای موضوعی جهانی است و به اعتقاد دست اندرکاران امر کشورهای همسایه ایران نیز در افزایش گازهای گلخانه ای نقش دارند. عربستان و عراق با چاه های نفت و سوزاندن گازهای آن، کشورهای شمالی ایران نیز با روند صنعتی شدن در افزایش آلاینده های ایران تاثیرگذارند. اما کارشناسان بر این باورند برنامه ریزی دقیق و تخصیص بودجه مناسب برای حفاظت از محیط زیست می تواند به کاهش آلودگی و کنترل گازهای گلخانه ای کمک کند.

گندمان در آتش

سه هفته از شروع آتش سوزی در تالاب گندمان استان چهار محال و بختیاری می گذرد و به گفته کارشناسان و خبرنگاران حوزه محیط زیست این آتش سوزی ادامه دارد. تالاب گندمان از مکان های نگهداری و پرورش اسب است. برخی از کارشناسان معتقدند ایجاد سد بر روی تالاب چغاخور و کم آبی گندمان و در ادامه خشکسالی شدید آن از دلایل بروز آتش سوزی طولانی این تالاب است.

تالاب گندمان در نزدیکی شهرستان بروجن، از جمله مکان های گردشگری و اکوتوریستی در ایران است و علیرغم اعلام مسئولان منطقه بر مهار آتش کارشناسان و فعالان حوزه محیط زیست با حضور در این محل از ادامه آن خبر می دهند. ناصر کرمی کارشناسان محیط زیست می گوید: "متاسفانه در مورد آتش سوزی گندمان، هیچ گونه گزارش تحلیل کارشناسی از سوی سازمان های ذی ربط ارائه نشده، اطلاعات توسط طرفداران محیط زیست منتشر شده و گزارشی مستند دقیقی از علت آغاز و عواقب آن هنوز منتشر نشده است. "

مژگان جمشیدی، کارشناس محیط زیست و روزنامه نگار در این حوزه نیز معتقد است که آتش سوزی در محیط زیست و ناتوانی در مهار آن دلایل متعددی دارد.خانم جمشیدی ادامه می دهد: "امکانات اطفا حریق در محیط زیست کم و محدود است. متاسفانه دستگاه های دیگر نیز همکاری نمی کنند. سال گذشته جنگل گلستان و تالابی در گیلان به دلیل آتش سوزی به مدت طولانی می سوخت و بارش باران موجب توقف آتش شد. " مژگان جمشیدی معتقد است این آتش سوزی به نوعی عمدی است و به گزارش های مشابه در این حوزه اشاره می کند.

خانم جمشیدی می گوید: "براساس آنچه که کارشناسان محیط زیست در این استان اعلام می کنند، ظاهرا برخوردهای اداره محیط زیست چهار محال و بختیاری با شکارچیان به دلیل شکار غیر مجاز باعث شده که شکارچیان دست به اقدام تلافی جویانه بزنند. متاسفانه این موارد را زیاد داریم سال گذشته وسال قبل در جنگل گلستان همین اتفاق افتاد و ۱۰ روز ادامه داشت و دلیل آن آتش افروزی شکارچیان بود." برخی از فعالان حوزه محیط زیست ساخت، سد بر روی تالاب چغاخور در نزدیکی تالاب گندمان را از دلایل کم آبی و خشک شدن تدریجی این تالاب می دانند که به نوعی سبب آتش سوزی شده است، اما برخی از کارشناسان این نظر را رد می کنند.

ناصر کرمی در این خصوص توضیح می دهد: "تالاب گندمان شباهت هایی به "تورب زار" دارد، پوشش گیاهی درهم تنیده در سطح زمین وجود دارد و ممکن است در چند متر بر سطح روی تالاب کشیده شود. این احتمال وجود دارد که تالاب به صورت ادواری به عنوان مراحل عادی حیات خود آتش بگیرد. این موضوع مدتی ادامه دارد و سپس خود به خود فروکش می کند. حتی در برخی مناطق این موضوع را لازم می دانند. یک نوع فعالیت اجتناب ناپذیر است. "

در همین حال گروه دیگری از صاحبنظران معتقدند، نمی توان تنها مسائل طبیعی را دلیل این آتش سوزی دانست و تالاب های ایران را دارای ویژگی که به شکل طبیعی دچار حریق شوند، نمی دانند. مژگان جمشیدی، با تاکید بر این مسئله که بستر همه تالاب ها از جنس "تورب" است می گوید: " تالاب های ایران آنقدر قدمت ندارند که حجم مواد تورب زیاد باشد که به طور طبیعی باعث آتش سوزی شود." تالاب گندمان مرتعی برای چرای دام ها در منطقه و یکی از مهمترین مکان های نگهداری اسب در استان چهارمحال و بختیاری است. به باور دست اندرکاران امر محیط زیست، مسئولان باید به فکر راه چاره برای حفاظت از محیط زیست باشند، اما سازمانها و نهادهای مختلف نیز باید در این امر در کنار مسئولان و فعالان حوزه محیط زیست قرار گیرند. علاقه مندان به محیط زیست معتقدند بی توجهی به محیط زیست ایران مخرب و غیر قابل جبران است.

آلودگی دریاها در ایران همچنان افزایش پیدا می کند

محمد باقر نبوی، معاون سازمان محیط زیست همزمان با هفته دریانوردی اعلام کرده که بخش اعظمی از لوله های خطوط انتقال نفت در دریا در ایران با پوسیدگی مواجه است. آقای نبوی همچنین، ورود فاضلاب شهری به داخل خزر و تردد کشتی ها و تخلیه آب توازن کشتی در خلیج فارس و دریان عمان از عمده ترین دلایل آلودگی دریا در ایران است.

معاون سازمان محیط زیست همچنین اعلام کرده که به دلیل ورود فاضلاب شهری به خزر حدود ۱۰ شناگاه این منطقه تا هزار برابر حد مجاز آلودگی میکروبی دارند. کارشناسان آلودگی خزر را موضوعی تازه نمی دانند و یکی از دلایل افزایش روز به روز این آلودگی را بی توجهی عنوان می کنند.

اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست در توصیف وضعیت آلودگی خزر می گوید: "اگر با یک هوایپما کوچک بر فراز دریای مازندارن پرواز کنید، هر جائی که رودخانه ها به دریا می ریزند تا کیلومترها در عرض و طول مواد آلاینده، که رنگ خاک و آب را کرم و قهوه ای کرده اند، دیده می شوند. مناطقی است که زن و بچه مردم در آن شنا می کند. "

آقای کهرم همچنین به از بین رفتن فک های دریایی، تنها پستانداران خزر و ماهیان این منطقه نیز اشاره می کند.

مژگان جمشیدی، خبرنگار حوزه محیط زیست معتقد است که اقدام جدی برای کاهش آلودگی شناگاه ها انجام نگرفته است و ادامه می دهد:" سواحل تنکابن، نوشهر و چالوس خیلی آلوده است. در این چهار سال گذشته در سفرهای استانی دولت شاهد مصوباتی بودیم. اما عملا بودجه ای در وزرات نیرو در نظر گرفته نشده است. کماکان شاهد این هستیم که بودجه های جاری وزارت نیرو بیشتر صرف سد سازی می شود تا احداث تصفیه خانه فاضلاب شود. مشکل اصلی آنها مشکل کمبود بودجه است ."

البته برخی صاحبنظران بر این باورند که سازمان محیط زیست فعالیت چندانی نداشته و به تنهایی و بدون همکاری کنترل و مقابله با آلودگی دریاها امکان پذیر نیست.

آقای کهرم دراین خصوص می گوید: "سازمان حفاظت محیط زیست در حالت بسیار غیر فعال در ابتدای دولت نهم ظاهر شد با مسئولینی که چندان آگاهی نداشتند و از اطلاعات آگاهان نیز استفاده نمی کردند. علاوه بر این سازمان سازمان بنادر و کشتیرانی را داریم که به نوعی موظف هستند ، این سازمان گروهی را تعلیم داد تا جلوی کشتی هایی که آب توازن در خلیج فارس و دریان عمان خالی می کردند بگیرند، اما این کار عملی نشد."
مژگان جمشیدی نیز نظری مشابه دارد و افزود:" متاسفانه وزارت نفت تاکنون هیچ کاری انجام نداده سازمان محیط زیست هم متاسفانه برخودر جدی نداشته هر بار شاهد فاجعه ای بودیم رئیس سازمان محیط زیست به راحتی با وزیر نفت لابی کرده و حتی از معرفی وزارت نفت به دادگاه و دادسرا خودداری کرده و شکایتی هم علیه این وزارت خانه تهیه نکردند که حالا جریمه شوند."
در همین حال که مسئله آلودگی دریاها یکی از مهمترین موضوعات مورد بحث است. خلیج فارس و دریای عمان به دلیل موقعیت خاص از اهمیت بالایی برخودارند. معاون سازمان محیط زیست ایران اعلام کرده که باید حدود دو هزار کیلومتر لوله نفتی در جنوب ایران به دلیل نشت تعویض شود.

اسماعیل کهرم تنها لوله های نفتی را حائز اهمیت در آلودگی آب های این منطقه نمی داند و اضافه کرد:" در روز سه تا چهار میلیون بشکه نفت تولید و صادر می شود، برای حمل و نقل این نفت به سه تا چهار تانکر بسیار بزرگ و پنج تا ده کشتی در ابعاد کوچکتر دارد. اینها باعث ایجاد لکه نفتی می شود، پایانه ها در داخل آب نشت می کند، تاسیسات ساحلی پساب ها را در خلیج فارس می ریزند، و در آخر تخلیه آب توازن کشتی ها."

آلودگی آبها تاثیر مستقیمی بر آبزیان و ساکنین مناطق ساحلی دارد که زندگی آنها از راه صیادی می گذرد، آقای کهرم با اشاره به کاهش تعداد آبزیان این منطقه می گوید:" از طرف دیگر با ورود کشند قرمز به خلیج فارس جمعیت بسیار زیادی از آبزیان تلف شدند و با کمال تاسف لنج های صیادی الان به لنج باری شده اند که یا سوخت مجاز و غیر مجاز حمل می کنند ویا از آن طرف کلا قاچاق می آورند. "

آلودگی آبها به باور فعالان حوزه محیط زیست مسئله ای ساده نیست و نیازمند، مدیریت صحیح و کار آمد است. به اعتقاد کارشناسان مسئولان محیط زیست هنوز نتوانستند که برای مقابله با آلودگی به راهکاری اجرایی برسند، از سوی دیگر سازمان های مختلف نیز چندان علاقه ای به همکاری ندارند و همین امر ممکن است در آینده وضعیت آلودگی آب دریاها در ایران را به شدت افزایش دهد.